Lá mơ lông (Paederia lanuginosa) là một loại rau và vị thuốc vô cùng quen thuộc trong đời sống của người Việt Nam. Từ lâu, dân gian đã sử dụng lá mơ để chữa các chứng bệnh về đường tiêu hóa như kiết lỵ, tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu. Mặc dù được sử dụng rộng rãi theo kinh nghiệm, các nghiên cứu khoa học chuyên sâu về thành phần hóa học của cây mơ lông tại Việt Nam vẫn còn hạn chế.

Nhằm cung cấp cơ sở khoa học vững chắc cho những công dụng của vị thuốc quý này, một nghiên cứu với đề tài “Phân tích thành phần hóa học của lá mơ lông Việt Nam (Paederia lanuginosa)” đã được thực hiện tại Khoa Y - Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Lá mơ lông: vị thuốc quen thuộc và các tác dụng dược lý

Cây mơ lông là một loại dây leo, thân quấn, thuộc họ Cà phê (Rubiaceae). Đặc điểm dễ nhận biết nhất là lá có hai mặt màu khác nhau (mặt trên xanh, mặt dưới tím) và có mùi đặc trưng khi vò nát.

Các nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh nhiều tác dụng dược lý đáng quý của lá mơ, bao gồm:

- Chống tiêu chảy: Chiết xuất lá mơ làm giảm nhu động đường tiêu hóa và kéo dài thời gian tiềm ẩn của bệnh tiêu chảy trên mô hình thực nghiệm.

- Bảo vệ gan: Dịch chiết từ lá mơ giúp làm giảm các tổn thương tế bào gan gây ra bởi độc tố.

- Chống viêm: Có khả năng ức chế đáng kể sự hình thành mô hạt và có tiềm năng chống lại bệnh thấp khớp.

- Chống loét: Tác dụng chống loét dạ dày của lá mơ có thể là do cơ chế ức chế bài tiết axit.

- Các tác dụng khác: Ngoài ra, lá mơ còn có hoạt tính chống oxy hóa, diệt ký sinh trùng và kháng khuẩn.

Mục tiêu của Nghiên cứu Khoa học

Đề tài được thực hiện với 3 mục tiêu chính:

1. Chiết xuất và định tính các nhóm hợp chất hữu cơ có trong lá mơ lông bằng phản ứng hóa học và sắc ký lớp mỏng.

2. Xác định sơ bộ thành phần hóa học trong cao lá mơ bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC).

3. Định lượng hàm lượng iridoid toàn phần trong dược liệu bằng phương pháp đo quang.

Quy trình nghiên cứu và những phát hiện chính

1. Chiết xuất và định tính sơ bộ

Mẫu lá mơ lông được thu mua tại Hà Nội, sau đó được sấy khô và chiết bằng cồn 80% để thu được cao đặc toàn phần. Từ 2kg lá tươi, nhóm nghiên cứu đã thu được 29,22 g cao đặc, với hiệu suất chiết đạt 12,94% so với dược liệu khô.

Sử dụng các phản ứng hóa học đặc trưng, nghiên cứu đã sơ bộ kết luận trong lá mơ lông Việt Nam có chứa các nhóm chất sau:

- Iridoid

- Tanin

- Tinh dầu

- Terpenoid

- Alkaloid

- Anthraquinon

Kết quả này hoàn toàn phù hợp với các tài liệu nghiên cứu trước đây trên thế giới về cây mơ lông.

2. Phân tích bằng công nghệ cao (HPLC) và phát hiện mới

Để phân tích sâu hơn, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC). Đây là một kỹ thuật hiện đại cho phép tách và phát hiện các chất với độ chính xác cao.

Kết quả HPLC không chỉ khẳng định sự có mặt của các nhóm chất đã biết như iridoid và anthraquinon mà còn đưa ra một phát hiện mới quan trọng: sự hiện diện của các chất thuộc nhóm flavonoid. Đây là điều mà các phương pháp định tính hóa học thông thường đã không phát hiện được, cho thấy tiềm năng nghiên cứu sâu hơn về nhóm chất này trong lá mơ.

3. Lần đầu tiên định lượng hàm lượng iridoid

Iridoid là một trong những thành phần chính, đóng góp quan trọng vào tác dụng dược lý của lá mơ. Một trong những điểm mới và nổi bật nhất của nghiên cứu này là lần đầu tiên định lượng hàm lượng iridoid toàn phần trong cây mơ lông tại Việt Nam.

Bằng phương pháp đo quang và xây dựng đường chuẩn, nghiên cứu đã xác định hàm lượng iridoid toàn phần trong cao lá mơ là khoảng 2,5%.

Kết luận và ý nghĩa

Nghiên cứu đã thực hiện thành công các mục tiêu đề ra, cung cấp những dữ liệu khoa học quý giá về thành phần hóa học của lá mơ lông Việt Nam.

- Xác nhận: Đã khẳng định sự có mặt của các nhóm chất quan trọng như iridoid, anthraquinon, alkaloid, terpenoid, phù hợp với các nghiên cứu trên thế giới.

- Phát hiện mới: Lần đầu tiên ghi nhận sự có mặt của nhóm chất flavonoid bằng kỹ thuật HPLC, mở ra hướng nghiên cứu mới.

- Định lượng: Lần đầu tiên xác định được hàm lượng iridoid toàn phần trong cao lá mơ (khoảng 2,5%), tạo cơ sở cho việc tiêu chuẩn hóa dược liệu sau này.

Những kết quả này là bằng chứng khoa học vững chắc, giúp lý giải các công dụng chữa bệnh theo kinh nghiệm dân gian, đồng thời mở ra tiềm năng cho các nghiên cứu sâu hơn nhằm phân lập các hợp chất tinh khiết, đánh giá tác dụng dược lý cụ thể và phát triển các sản phẩm thuốc có giá trị từ cây mơ lông.